Muziek als een samenspel van onafhankelijke stemmen

Hans Roels Polyfonie, of het samenspel van verschillende instrumentale of vocale lijnen is een muzikaal fenomeen dat vaagweg zijn intrede deed rond het jaar 1000. Voordien was het gangbaar om van muziek te spreken zodra men een enkele onbegeleide stem, melodie of simpelweg een opeenvolging van een paar noten had die door een genus (toongeslacht) bij elkaar hoorden.

Dat is natuurlijk allemaal gesneden koek voor wie enige notie van de muziekgeschiedenis heeft, maar het leuke aan meerstemmigheid was dat het mede verantwoordelijk was voor het ontstaan van het beroep componist. En daar zijn we dankbaar voor: er was immers iemand nodig die de verantwoordelijkheid op zich nam om controle uit te oefenen over het gedrag van die stemmen.

De ontwikkeling die polyfonie in de eeuwen daarop zou kennen, is op zijn minst indrukwekkend te noemen: van het primitieve parallelwerk in de Ars Antiqua en Ars Nova over Bachcontrapunt, canon, fuga, ricercar tot en met erwtensoep genre Wagner, Strauss, Mahler en Reger. Er werd gradueel informatie toegevoegd, strukturen werden complexer en dichter en functionaliteit waziger.

In de twintigste eeuw krijgen we de mikropolyfonie van Iannis Xenakis en György Ligeti : een hermetisch dicht netwerk van tientallen stemmen waarin door middel van kleine interne mutaties een proces tot stand komt, en waarvan het eindresultaat eerder als een muzikaal Gestalt wordt waargenomen dan als een geheel van afzonderlijke stemmen.

Er is dus veel materiaal om inspiratie uit te putten. Dit en nog veel meer wordt onder de loep genomen op deze Mei-editie, en Logos doet daarvoor een beroep op een oud-medewerker van Stichting Logos die indertijd zeer verfijnde, genuanceerde en gedetailleerde muziek componeerde voor de automaten, nl. Hans Roels (foto). Een van zijn bijdragen is een kollektieve jamsessie met Schotse volksmelodieëen, naar het koncept van John Cage’s Scottish Circus.

Hans studeerde piano bij Claude Coppens aan het Conservatorium van Gent. Na zijn pianostudies volgde hij compositielessen bij Jan Rispens en dr. Godfried-Willem Raes. Sinds hij in 1996 zijn studies beëindigde kreeg hij verschillende opdrachten van onder andere Champ d’Action, Stichting Logos, muziekteater Walpurgis, Spectra Ensemble en November Music. Zijn stukken werden vooral in België maar ook in Nederland, Duitsland, Spanje en Denemarken gespeeld.

Na in 1999-2000 de voortgezette opleiding kompositie bij dr. Godfried-Willem Raes te hebben gevolgd, ging hij aan de slag bij Logos als concertprogrammator en artistiek leider van de receptieve werking. In 2008 verliet hij zijn opdracht om zich toe leggen op het afwerken van een doktoraat in de kunsten aan de Associatie Universiteit Gent. Hans omschrijft zijn muziek als een soort ‘onstabiel grensgebied’ tussen muziek en geluid, orde en chaos. Voortdurend lijkt het of zijn muziek uit elkaar gaat vallen. Typische kenmerken zijn: het regelmatig gebruik van glissandi, het gelijktijdig vertragen en versnellen van tempi, geluidssterktes die voortdurend in beweging zijn, een voortdurend heen en weer balanceren tussen meerstemmigheid en (versierde) eenstemmigheid (heterofonie).

Door deze technieken vloeien allerlei klassieke tegenstellingen (bijvoorbeeld tussen verschillende toonhoogtes, tussen melodie en harmonie) in elkaar over. Enkele grote namen uit de hedendaagse muziek weerklinken hierin door, zoals Luigi Nono, Giacinto Scelsi, György Ligeti, Salvatore Sciarrino, Alvin Lucier en John Cage.

Ook de overige vaste medewerkers en performers zullen hun bijdrage leveren aan dit concert, en dat zijn nog steeds Dominica Eyckmans, Barbara Buchowiec, Marian De Schryver, Moniek Darge, Yvan Vander Sanden, Sebastian Bradt, Xavier Verhelst, Zam Ébale en Kristof Lauwers. Artistieke leiding is in handen van Godfried-Willem Raes.

Tijd en plaats van het gebeuren :

<M&M> – ‘Hyperpolyphony’
Donderdag 20 mei 2010 om 20.00 u

Logos Tetraëder
Bomastraat 26-28
9000 Gent

Meer info : www.logosfoundation.org

Extra :
Hans Roels : www.hansroels.be