Oorgetuige

Eeuwenlang hebben componisten de oneindige combinatiemogelijkheden van ritme, melodie, timbre en dynamiek geëxploreerd. Zij reisden de sonore wereld rond op zoek naar onbekend en ongerept gebied, ver of dicht bij huis. De 'spectrale' componisten, beïnvloed door een stroming waarvan o.a. Gérard Grisey en Tristan Murail de pioniers waren, gingen echter op zoek binnen in de klank zelf, als ware het een reis naar het middelpunt van de aarde, door alle lagen heen. Op deze fascinerende tocht onderzochten ze alle mogelijke schakeringen van de klankkleur. De wens om in hun composities de vage grens tussen harmonie en timbre af te tasten stond hierbij centraal. Deze muziek laat de klank horen in zijn driedimensionele volheid: niet alleen hoog en laag, lang en kort, maar ook diep, tot in of voorbij de kern …

De term 'spectralisme' of 'spectrale muziek' verwijst eerder naar een muzikale componeerhouding dan naar een specifieke techniek. Praten over spectrale muziek heeft pas zin wanneer we ons niet beperken tot het alleen maar het gebruik van het spectrum, de boventoonstructuur waaruit alle klank bestaat. Dit gebruik van de analyse van de boventonen voor het construeren van melodie en harmonie, waarbij de grens tussen timbre en harmonie onherroeplijk vervaagt, maakt slechts een deel uit van de algehele attitude die deze muziek typeert. Voor Gérard Grisey, wiens naam onlosmakelijk is verbonden met deze esthetische stroming, was dit aspect paradoxaal genoeg niet prioritair. Wat hem intrigeerde was met neutrale en herkenbare muzikale archetypes  (zoals bijvoorbeeld een kort arpeggio-fragment uit Daphnis en Chloé van Ravel) grenzen aftasten: wanneer wordt ritme als duur waargenomen en omgekeerd, wanneer gaat discontinuïteit over in continuïiteit, ritme in toonhoogte, ... ? Voor Grisey was het woord 'drempel' cruciaal in zijn 'liminale' muziek. Zijn muziek is er één van constante transformaties in subtiel gevarieerde cycli waar deze drempels ongemerkt verdwijnen.
In de uiterst kleurrijke en poëtische werken van Tristan Murail - samen met Grisey beschouwd als grondlegger van het spectralisme - wordt het klankspectrum, een entiteit die tegelijk klankkleur en harmonie integreert, verkend. Het gebruik van niet-getemperde toonhoogten (met kwarttonen en achtste tonen) is hierbij een noodzakelijke consequentie. Verdere verdelingen van één toon steeds kleinere stappen maakt ook daar dat de grenzen vervagen en nauwlijks waarneembaar worden. 
Enkele jongere componisten zoals Luc Brewaeys en Annelies Van Parijs werden beïnvloed door dit spectrale denken. In hun werk echter gaan ze een stap verder dan enkel maar het verkennen van de tegenstelling harmonisch/inharmonisch of sinustoon/ruisklank. In de lijn van de spectrale componeerattitude verzoenen ook zij in hun werk actuele en schijnbare muzikale tegenstellingen met elkaar, in een vaak onmerkbaar langzaam en subtiel proces.

Programma :

• Gérard Grisey, Taléa
• Claude Debussy, Sonate voor harp, fluit en altviool
• Luc Brewaeys, Oban
• Tristan Murail, La barque mystique
• Annelies Van Parys, Colours

Tijd en plaats van het gebeuren :

Spectra Ensemble : Spectralisme
Donderdag 26 april 2007 om 20.00 u
De Bijloke Concertzaal
Jozef Kluyskensstraat 2
9000 Gent

Meer info : www.debijloke.be , www.spectraensemble.com en www.lucbrewaeys.com

Annelies Van Parys en Luc Brewaeys op www.arts.kuleuven.be/matrix
Tristan Murail op www.compositiontoday.com
Gérard Grisey op www.ricordi.com

Bron : Tekst Filip Rathé voor Spectra Ensemble

Extra :
Luc Brewaeys : Gesprek met Tino Haenen (2004) en Interview, Het orkest (2006) op www.arsmusica.be
Gérard Grisey, Interview door Guy Lelong (1993) op www.arsmusica.be
Tristan Murail, Interview met Tino Haenen (2005) op www.arsmusica.be Elders op Oorgetuige :
Spectra Ensemble plaatst jonge Vlaamse componisten in de kijker (Annelies Van Parys, Colours), 27/02/2007